แบบฝึกปฏิบัติที่ 8: การรับประทานอย่างมีสติ

ให้ปฏิบัติแบบฝึกนี้ระหว่างการปฏิบัติกรรมฐานอย่างเข้มข้น การปฏิบัติกรรมฐานช่วยให้เกิดสภาพแวดล้อมพิเศษที่นำไปสู่การปฏิบัติวิปัสสนาได้ตลอดทั้งวัน เพราะการรู้แจ้งสามารถเกิดได้ทุกเวลา แม้ขณะรับประทานหรือแปรงฟัน ระหว่างปฏิบัติกรรมฐานท่านควรทำทุกๆ กิจกรรมอย่างมีสติ ให้ระลึกไว้ว่าต้องหยุดอย่างสนิทหลังจากการเคลื่อนไหวแต่ละครั้ง

• ถ้าท่านกำลังยกจาน ก็ให้วางจานนั้นไว้บนโต๊ะก่อน พร้อมภาวนาในใจว่า "วางหนอ"
• หลังจากนั้น ให้ยืนอยู่ข้างๆ เก้าอี้ และภาวนาว่า "ยืนหนอ"
• ต่อจากนั้น ให้ยื่นมือออกเพื่อปรับเก้าอี้ โดยใส่ใจถึงความรู้สึกสัมผัสนั้น ภาวนาในใจว่า "อยากนั่งหนอ"
• นั่งลงอย่างช้าๆ ให้มีสติรู้กายเคลื่อนไหว
• วางมือทีละข้างไว้บนเข่าทั้งสอง ตอนนี้ คุณก็พร้อมที่จะรับประทานแล้ว
• ก่อนรับประทาน ให้มองดูอาหาร ภาวนาในใจว่า "เห็นหนอ"
• หลังจากนั้น ให้กำหนดจิตที่จะเคลื่อนมือ
• พลิกมือขึ้น
• ยกมือขึ้น
• หยิบส้อมหรือช้อน รู้สึกถึงการสัมผัสนั้น
• ยกส้อมขึ้นและเคลื่อนไปที่อาหาร
• ใช้ส้อมจิ้มอาหาร
• ยกอาหารใส่ปาก
• ใส่อาหารไว้ในปากแต่อย่าเพิ่งเคี้ยว
• วางส้อมลง และนำมือกลับไปวางไว้ที่เข่า ท่านยังไม่เริ่มเคี้ยว
• ตอนนี้ ให้เคี้ยวได้ โดยกำหนดรู้อาการเคลื่อนไหวของกรามหรือลิ้น
• เมื่อท่านกลืน ให้ภาวนาในใจว่า "กลืนหนอ"
• ขณะเคี้ยว รสชาติอาหารก็จะปรากฏขึ้น ถ้ารสชาติไม่จัด ก็ให้กำหนดไปที่การเคลื่อนไหวของกราม ถ้ารสชาติจัด ก็ให้กำหนดรู้ที่รสชาตินั้น ขณะเดียวกันให้กำหนดรู้ความอยากที่เกิดขึ้นเพราะอาหาร
• เมื่อเคี้ยวและกลืนแล้ว ให้รู้ว่าปากว่างเปล่า
• ให้ตั้งใจที่จะรับประทานคำต่อไป และ เริ่มตามลำดับเดิมอีกครั้งหนึ่ง

ขณะเคี้ยว ให้พยายามแยกรสชาติออกจากอาหารที่น่าลิ้มลองออกจากการเคลื่อนไหวของลิ้น และออกจากความอยากอาหาร ทั้งหมดนี้เป็นสภาวะที่แตกต่าง ให้กำหนดรู้ว่า "เคี้ยวหนอ" "รสหนอ" "ถูกหนอ" "อยากหนอ" และอื่นๆ

พึงระลึกไว้ว่า ในเวลาหนึ่งให้กำหนดรู้หนึ่งอารมณ์กรรมฐานเท่านั้น ถ้าท่านจำเป็นต้องใช้มือทั้งสองข้างตัดสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ท่านก็กำหนดใจไปที่มือข้างเดียวเท่านั้น ท่านอาจจะรับประทานได้มากเท่าที่ต้องการ ขอเพียงแต่ให้มีสติเท่านั้น

ท่านสามารถประยุกต์ขั้นตอนการฝึกรับประทานอย่างมีสตินี้ไปใช้กับการดื่มน้ำได้ด้วย

• ให้ดูที่ต้นจิต พร้อมกับภาวนาว่า "อยากดื่มหนอ"
• ยกมือขึ้น
• เหยียดมือออก
• หยิบแก้วน้ำขึ้น
• เคลื่อนแก้วน้ำเข้าหาตัว
• จิบน้ำสองสามครั้ง
• และวางแก้วคืนไว้บนโต๊ะ
• ตอนนี้ดึงแขนกลับไปวางที่เข่า เคลื่อนไหวอย่างเป็นขั้นตอน

หวังว่าทุกท่านจะปฏิบัติแบบฝึกบางส่วนจากแบบฝึกทั้งหมดได้ทุกๆ วัน จนกระทั่งเข้าถึงความสิ้นทุกข์ วิมุตติ และบรมสุข